Lübnan Hizbullahı lideri Hasan Nasrallah, İsrail ordusunun Beyrut’a düzenlediği hava taarruzlarında öldürüldü. Nasrallah’ın vefatı tüm dünyada yankı bulurken birçok ülkede İsrail zıddı aksiyonlar düzenlendi.
Hizbullah’ı bölgesel ve aktif bir güç haline getiren, 32 yıl boyunca liderliğini yapan 64 yaşındaki Hasan Nasrallah’la ilgili bilgiler epeyce kısıtlı.
Ölümüyle Orta Doğu’da bir periyot kapandı denilebilecek Hasan Nasrallah kimdir…
Odatv okurları için derledik…
* * *
Hizbullah 2000 yılında İsrail’in Lübnan’dan çekilmesini sağlayarak değerli bir askerî muvaffakiyet elde etti. 2010 sonlarında başlayan “Arap Baharı” ve bilhassa Suriye’deki iç savaşla birlikte Lübnan’ın ötesinde bölgesel bir aktör olmaya başladı.
Suriye’de de Esad rejimini bizatihi ayakta tutan güçlerden biri olan Hizbullah’ın Yemen’deki iç savaşa direkt müdahil olduğu ve Irak ile Afganistan’da da faaliyetlerde bulunduğu savları da birlikte düşünülürse “bölgesel aktör” tezi daha da anlaşılır olacaktır.
Hizbullah’ın muvaffakiyetinde, 1992’den itibaren Hizbullah Genel Sekreterliğini yürüten Hasan Nasrallah’ın hissesi büyüktü. Nasrallah’ın örgütün iç yapısı ve misyonunda yaptığı değişikliklerle Lübnan siyasetindeki yerini tekrar tanımlaması ve bölgesel aktörlerle bağlantılarını güçlendirmesi kıymetli rol oynamış Nasrallah’ın, Lübnanlı Şiilerin büyük çoğunluğunun lideri olarak kabul görmesini sağladı.
Nasrallah’ın takipçileri kendisini soyca Hz. Muhammed’e bağlayarak kutsiyet atfedilen bir halde sıklıkla “Seyid Hasan” olarak anılmaktaydı.
ÇOCUKLUK HAYATI
Hasan Nasrallah, 31 Ağustos 1960 tarihinde Beyrut’un Burç Hamud mahallesinde dokuz çocuklu bir ailenin en büyük evladı olarak dünyaya geldi. Ailesinde en tesirli figürlerden birisinin annesi olduğunu söz edilirken babası Abdülkerim, seyyar bir tezgâhta zerzevat ve meyve satarak ailenin geçimini sağlamaktaydı.
Hasan Nasrallah, babasının açtığı küçük bakkal dükkânının duvarında asılı Musa El Sadr’ın fotoğrafına bakarak hayaller kurduğunu ve kendisini El Sadr’ın yolundan giden biri olarak hayal ettiğini anlatıyordu.
İlk ve orta eğitimi, 1975’te başlayan ve ülkenin tarihini derinden etkileyen Lübnan İç Savaşı’na giden sürece rastlamaktadır. Bu süreçte Nasrallah’ın ailesi, memleketleri olan Sur yakınlarındaki El Bazuriye’ye taşınmıştır.
1969 yılında Şii Yüksek Meclisi’ni kurarak lideri olan İmam Musa El Sadr, Şiilerin siyasî olarak örgütlenmesinde ve silahlanmasında değerli rol oynamış ve ‘Emel Hareketi’ni kurmuştur. Hasan, 15 yaşına geldiğinde kardeşi Hüseyin ile birlikte Sur’da Emel Hareketi’ne katılmıştır. Genç yaşına rağmen kısa müddette Emel Hareketi’nin köyündeki temsilcisi olmuştur.
GENÇ POLİTBÜRO ÜYESİ
1976’da ortaokulu bitirince El Garavi’nin yönlendirmesi ve yardımıyla İslam ve Kur’an konusundaki eğitimini arttırmak gayesiyle Irak Necef’te bulunan Seyid Muhammed Bekir El Sadr’ın yanına gitmiştir. Burada El Sadr’ın buyruğuyla yeniden Lübnanlı olan ve yeni gelen öğrencilerin eğtiminden sorumlu Abbas El Musavi’nin öğrencisi olmuştur. Böylece ilerleyen yıllarda Hizbullah’ı kurarak Lübnan siyasetinin iki değerli aktörü olacak El Musavi ve Nasrallah, Necef’te tanışmışlardır. O devirde şimdi on altı yaşında olan Nasrallah’ın gerek dinî gerek siyasî mevzulardaki eğitiminde ve dünya görüşünde El Musavi’nin tesiri hayli büyüktür.
Emel’e katılmasından sonra örgütün etkin üyelerinden olan Nasrallah, kısa müddette 1979’da Emel’in Beka bölgesi temsilciliğine atanmış; 1982’de ise örgütün politbüro üyesi olmuştur.
Nasrallah, Sur/El Abbasiye doğumlu Fatıma Mustafa Yasin ile evlenmiştir. Beş çocuğu olan Nasrallah’ın birinci oğlu Muhammet Haydi, İsrail’le bir çatışmada hayatını kaybetti. İsrail’in mümkün bir suikast teşebbüsüne karşı zımnî tutulan meskeninin Beyrut’un Dahiye denilen güney bölgesinde olduğu düşünülmekteydi. Nasrallah, 2006 ve 2008’da İsrail’in suikast teşebbüslerinden kurtuldu.
HİZBULLAH’A DOĞRU
Lübnanlı Şii siyasî hareketleri açısından temel dönüm noktası, 1979 İran Devrimi’dir. 1979’dan sonra İran idaresi, bölge çapında nüfuzunu arttırmak gayesiyle Ortadoğu ülkelerinde çeşitli muhalif hareketlerle irtibata geçmiş ve onları destekleyerek kendi denetimi altına almaya çalışmıştır.
1982’de İsrail’in Lübnan’ı işgali, Nasrallah’ın siyasî ömründe değerli bir dönüm noktasıdır. Emel’in Lübnan’ın iç siyasî yapısına ait duruşundan hoşnut olmayan ve İsrail’e karşı daha etkin bir direnişi savunan kümeler, Emel Hareketi’nden ayrılarak küçük kümeler halinde hareket etmeye başladı. Daha sonra yeni bir teşkilatlanma altında “Hizbullah” ismini alacak bu küçük kümeler, 1980’lerin başlarında birçok atak düzenlemişlerdir. Bunların içerisinde en önemli aksiyon, 1983’te 241 ABD askerinin vefatıyla sonuçlanan Beyrut’taki ABD Üssü’ne yönelik taarruzdur.
1982’den sonra İran İhtilal Muhafızları Ordusu’ndan yüzlerce subay, Lübnan’ın Beka Vadisi’nde Hizbullah mensuplarına askerî eğitimler vermiş ve bu kümeleri silahlandırmışlardır. Hizbullah’a bilhassa birinci yıllarında İran’ın ve ilerleyen yıllarda Suriye’nin güçlü dayanağı olmuştur.
Nasrallah 1985’te faaliyetlerini Beyrut’a taşımış ve 1987’de de Hizbullah’ın Şura Konseyi’ne üye olmuştur ve örgüt içerisinde rolü kuvvetlendikçe İran’la münasebet tesis edebilmiştir. Bugüne kadar İran’ın Hizbullah üzerindeki denetimi, büyük oranda Hasan Nasrallah üzerinden yürümekteydi.
1985 yılının Şubat’ında ise Hizbullah, bir Lübnan gazetesinde yayınladığı açık mektupla kuruluşunu ilan etmiştir. Deklerasyonda Hizbullah’ın İran’ın dini lideri Ayetullah Humeyni’ye bağlı olduğu, İslamî bir rejimin kurulması ve Lübnan’da bulunan yabancı kuvvetlere karşı uğraşın gerekliliği ve İsrail Devleti yıkılıncaya kadar gayret edileceği hususları üzerinde durulur.
İLK ÖNEMLİ KIRILMA…
1980’lerin sonlarında Hizbullah liderliğinde önemli bir kırılma uzunluk verir. Lübnan’da Suriye tesirini kabul eden ve iç savaşı sonlandıran Taif Uzlaşısına istek gösteren Abbas El Musavi ile daha radikal olan ve Suriye’nin müdahalesine karşı çıkan Nasrallah ortasındaki ayrışma görünür bir hal alır. Nasrallah Taif Uzlaşısının Hizbullah’ın 1985’te ilan ettiği gayelerine karşıt olduğunu savunur.
1989’da Hizbullah’ın önde gelenlerinin Tahran’da gerçekleştirdiği toplantı sonucunda El Musavi’nin stratejisi kabul edildi ve Nasrallah, İran’a Hizbullah’ın Tahran temsilcisi olarak atanarak pasifize edilip Lübnan’dan uzaklaştırıldı.
Taif Uzlaşısı kapsamında Lübnan’da gücünü arttıran Şam İdaresi, İsrail işgali altında bulunan bölgeler dışında otoritesini sağlamlaştırdı ve bütün milis güçleri silahsızlandırdı. Silahsızlanmanın tek istisnası ise Hizbullah’tı. Lübnan’da artan otoritesine paralel olarak Şam İdaresi, Hizbullah’ın denetiminde de güç sahibi olmak istiyordu. Bu kapsamda, 1991 yılında El Tufeyli’nin yerine Şam’la uygun alakaları olan El Musavi Hizbullah’ın ikinci Genel Sekreteri olarak seçildi.
NASRALLAH GENEL SEKRETER
Tahran’ın Şam’a yakın birinin genel sekreterliğe gelişine onayı karşısında ise Suriye, Nasrallah’ın tekrar Lübnan’a dönerek Hizbullah’daki faaliyetlerine devam etmesine istek gösterdi.
16 Şubat 1992’de İsrail tarafından düzenlenen suikast sonucu Genel Sekreter Abbas El Musavi’nin hayatını kaybetmesinden sonra sırada Genel Sekreter Yardımcısı Naim Kasım olmasına karşın; Ayetullah Humeyni’nin ısrarıyla Hizbullah’ın genel sekreterliğine, 32 yaşındaki Hasan Nasrallah getirildi.
Nasrallah’ın örgüt içerisindeki gücü o kadar yükselir ki 1998 yılında yapılan bir değişiklikle Genel Sekreterlik vazifesinde müddet sınırlaması kaldırılır. Ekim 2008’de toplanan Hizbullah Kurultayı’nda kendisine ‘Genel Rehber’ (Mürşid Aam) unvanı verilir.
Hizbullah’ın siyasî pozisyonu ile Tahran ve Şam’la bağlantısının şuurunda olmasına rağmen Nasrallah, konuşmalarında bunun karşıtı bir biçimde tüm Lübnanlılara hitap etmektedir ve hatta birtakım durumlarda kendisini tüm Arap ve Müslüman âleminin lideri olarak tasvir eder.
Nasrallah örgütünü salt silahlı bir milis kuvvetten Lübnan siyasetinin yasal bir partisine dönüştürmeye çalışır. İran’dan Hamaney’in de dayanağını alarak 1992 yılındaki genel seçimlere katılma kararı alır. Hizbullah’ın bir siyasî parti olarak Lübnan seçimlerine katılmasıyla başlayan ülke siyasetine entegrasyon süreci, 2000’lerin ortalarına kadar başarılı bir formda sürdürülür.
1992 seçimlerinde Lübnan Meclisi’nde sekiz sandalyeyle başlayan serüveninin sonucunda gerek hükümetteki gerek meclisteki gerekse bürokrasideki yeriyle Hizbullah, devletin her kademesinde temsil hakkı elde etmiş ve Lübnan’da adeta “devlet içinde devlet” üzere hareket edebilmiştir. Hizbullah’ın direkt denetiminde yahut onunla iltisaklı çok sayıda okul, hastane, indirimli market, yetimler için bakım meskenleri üzere kurum ve kuruluşlar bulunuyor.
“İSRAİL’E KARŞI ZAFER KAZANAN BİRİNCİ ARAP LİDER”
1997’de Hasan Nasrallah’ın en büyük oğlu Haydi Nasrallah, İsrail’le girilen bir çatışmada on sekiz yaşında hayatını kaybetmiştir. Oğlunun hayatını kaybetmesinden bir gün sonraki birinci konuşmasında Nasrallah, bu mevti olgun bir biçimde karşıladığını ve ailesini, şehit veren bir aile olarak onurlandırdığı için Allah’a şükrettiğini lisana getirmiştir. Araştırmacı Dina Matar, Hadi’nin vefatının ve bunun Nasrallah’ın popülist telaffuzunda bir babanın oğlunu davaya kurban verişi olarak anlatılmasının mezhepler-üstü bir sempatiyle karşılandığını belirtir.
2000’de İsrail’in Lübnan’ın güneyindeki işgalini sonlandırması bu olayI ise gerek Hizbullah’ın gerekse Nasrallah’ın bütün Lübnan toplumunda siyasî gücünün konsolidasyonu çerçevesinde çok değerlidir. İsrail’in çekilişi, Nasrallah’ın tüm Lübnan’da ve Arap dünyasında “İsrail’e karşı birinci kere zafer kazanan Arap lider” olarak anılmasını sağlar.
Bir öteki kıymetli olay ise 2004’teki esir değişimidir. Değişim, İsrail’de tutuklu yaklaşık 400 Filistinli, Lübnanlı ve öteki Arap ülkelerinden bireyler ile oğlu Hadi’nin de dâhil olmak üzere çatışmalarda hayatını kaybeden ve İsrail tarafında bulunan cenazelerin karşılığında bir İsrail vatandaşı ile üç cenazeyi kapsamaktaydı. Birçok yorumcuya nazaran bu muahede, Arap dünyası çapında Hizbullah’ın harika bir başarısı olarak algılandı ve bu operasyonu yürüten Nasrallah ise “cesaretin ve sebatın timsali” ilan edildi.
Tüm bunlar Mısır’ın eski Cumhurbaşkanı Cemal Abdülnasır’ın 1956’da Süveyş Kanalı’nı ulusallaştırmasından beri görülmemiş halde Nasrallah bir Arap halk kahramanı üzere görülmesine neden olur. Mısır merkezli İbn Haldun Merkezi tarafından yapılan kamuoyu araştırmasına nazaran Ortadoğu’da en tanınan önder Nasrallah çıkar.