Macaristan’ın Budapeşte kentinde organize edilen 45. Satranç Olimpiyatları’nda ulusal atletler uğraşını sürdürüyor. Bilhassa grubun en genç isimleri; 13 yaşındaki Yağız Kaan Erdoğmuş 16 yaşındaki Ediz Gürel performanslarıyla dikkatleri üzerine çekerken, Ulusal grup birinci 10 gayesiyle turnuvada ter döküyor. Kendi alanlarında en güzeller ortasında yer alan yıldız oyuncular, Türkiye’yi satranç sporunun en üst düzeyinde temsil etmek için çabalarken bir yandan da maddi korkular yaşıyor. Amatör branş olarak kabul edilen satrançta bakanlığın maddi katkısının sonlu olduğu belirtilirken A Ulusal düzeyinde ülkesini temsil eden isimler “ek iş” yapmak zorunda olduklarını söylüyor.
Yaklaşık 1400 yıllık bir geçmişi olan satranç, bugün hâlâ en tanınan oyunlardan ve sporlardan biri olma vasfını koruyor. Ufak yaşlardan başlayarak bu oyuna gönül veren atletler, 64 karelik bir tahtanın üzerinde stratejik atılımlarla ihtimaller savaşı veriyor.
1924’te birincisi düzenlenen Satranç Olimpiyatları’nın 45’incisi bu yıl Budapeşte’de gerçekleştiriliyor. Türkiye’nin 10 atletle katıldığı oyunlarda ulusalların gayesi birinci 10 ülke ortasına girebilmek.
Açık ve Bayan olmak üzere iki kategoride düzenlenen Olimpiyat, 11 cins boyunca ülke kadrolarının atılımlarıyla gerçekleşiyor. Her bir kategoride 180’i aşkın ülke ve 900’ü aşkın sportmen yarışıyor. Bir küme gazeteci olarak, Türkiye Satranç Federasyonu’nun 2005 yılından bu yana ana sponsoru olan Türkiye İş Bankası’nın davetiyle ulusal satranç atletlerini ziyaret ettik.
“Büyükusta”larla Olimpiyat’ın onlar ismine gidişatını, ulusal ekip olarak maksatları, geleceğe dair hayallerini konuşurken; yaşadıkları kasvetleri, beklentilerini, art planda yaşananları da dinledik.
|
Satranç Olimpiyatlarının tarihçesi Satranç Olimpiyatı, dünya uluslarını temsil eden kadroların yarıştığı, iki yılda bir düzenlenen bir satranç turnuvasıdır. Satranç Olimpiyatları’nın birincisi 1924’te Paris’te, ikincisi 1926 yılında Budapeşte’de düzenlendi. Bu iki olimpiyat gayriresmi statüde gerçekleştirildi. Resmi olmayan birinci Satranç Olimpiyatı’nın kapanışında, 20 Temmuz 1924, Pazar günü, Milletlerarası Satranç Federasyonu (FIDE) kuruldu. İlk resmi olimpiyat 1927 yılında Londra’da düzenlendi. Olimpiyatlar, II. Dünya Savaşı’na kadar nizamlı olmayan aralıklarla gerçekleştirildi. Birtakım devirlerde her yıl üst üste yapıldı. 1950’den itibaren ise her iki yılda bir nizamlı olarak gerçekleştirildi. Bu yıl Budapeşte’de düzenlenen olimpiyatların akabinde 46. Satranç Olimpiyatı’nın 2026 yılında Özbekistan’da düzenlenmesi planlanıyor. |
Mustafa Yılmaz, tarihi Magnus Carlsen maçını anlattı
Milli atletlerle olan sohbet, gündemin en sıcak hususuyla başladı. Norveç Ulusal Kadrosuyla karşı karşıya gelen Türkiye’de Mustafa Yılmaz, satranç efsanesi Magnus Carlsen’le karşı karşıya geldi. Masa başında Magnus’tan birinci kere puan alan Türk oyuncu olan Mustafa, kar konumunu yakaladığı maçın perde ardını ve karşılaşmayla ilgili hislerini anlattı.
Mustafa şunları kaydetti:
“Magnus maçı dışında mesleğim baya makûs gidiyor, bu turnuva da berbat gitti benim için açıkçası. Çok talihsizliğin içinde bir umut ışığı oldu benim için açıkçası. Zira hayalini kurduğum bir şeydi yıllardır. Ekip toplantısından sonra benim oynayacağım muhakkak oldu. Makus gidişat var sanki daha formdayken mi oynayabilseydim şu halde mi oynayacağım üzere bir tasa vardı. Kendimi sakin tutmaya çalıştım, gerekli hazırlıklarımı yaptım. Oyun sırasında da konsantrasyonumu dağıtacak hiçbir şey yapmadım. Evvelce çok heyecanlanıyordum, Magnus maçında sakin kaldım. Düzgün de oynadım en azından meçhuldü konum elimden gelen çabayı gösterdim. Kar konumuna da geçmişim, oyunda biraz hissettim lakin vaktim çok azdı o yüzden hakikat devam bulup işi bitiremedim. Fırsatı yakalayınca yenmek lazım kim olursa olsun.”
4+4 eğitim sistemi ve satrancın “seçilemeyen” ders olması
Türkiye Satranç Federasyonu Başkanı Gülkız Tulay, daha evvelki yıllarda satrancın artık ilköğretimde seçmeli ders olarak seçilememesinin 4+4 eğitim sistemine geçildikten sonra olduğunu söyleyerek “Bir değişiklik oldu doğal ki, aslında yeni maarif modelinden fazla ben bunu her yerde söylüyorum, vurguluyorum da. Mevcut bakanlarla da sohbetini ettiğim bir mevzu. Türkiye’de 2013 yılında 4+4 eğitim sistemine geçildi biliyorsunuz. 4+4’teki en değerli bahis ulusal eğitimi direkt ilgilendiren tarafı farklı ancak birinci 4’te seçmeli dersler kaldırıldı. Satranç, seçmeli dersler kapsamına alınmış bir dersti fakat seçmeli dersler kaldırıldı” dedi.
“Maarif modelinde seçmeli dersler olarak dini şeyler var; Kuran dersleri, Arapça dersleri vs.”
“Maarif modelinin birinci temeli orada atıldı. Ben daima yanlış olduğunu söylüyorum artık de yanlış olduğunu vurguluyorum. Yalnızca satranç açısından ele almamak lazım; drama yok fotoğraf yok tiyatro yok vb… Bugüne geldiğimizde de o gün temeli atılan maarif modelinin bugün biraz daha su yüzüne çıkmış halini görüyoruz. O periyotta seçmeli derslerin hepsi kaldırıldığından satranç otomatik olarak kaldırıldı. Ama biz federasyon olarak alanda çok güçlü olduğumuz için iş bankasının 40 bin tane satranç sınıfı açtığı bir ülkede isteseniz de kaldıramazsınız aslında.
Zaten 43 bin tane okul var 40 bin adedinde satranç sınıfı açılmış oldu. Bilhassa biz hiç olmazsa ilköğretim kısmında değilse de ortaöğretim kısmına satrancı seçmeli dersler kısmına eklettik. Satranç manasında çok bir manasının olacağından değil fakat ulusal eğitimde seçmeli dersler kısmında yer alması bizi çok motive edecekti lakin 2 sene sonra o da kaldırıldı. Şu an maarif modelinde satranç ve satranç üzere derslerin yeri yok. Ancak alanda yaygınız, her okulda satranç dersleri var, her okulda satranç sınıfları var. Allahtan alt tarafta temelleri âlâ atılmış olduğundan ötürü satranç bu kadar yaygın. Maarif modelinde seçmeli dersler noktasında biraz dini şeyler var. Kuran dersleri, arapça dersleri vs.”
|
Milli Kadro’nun Olimpiyat kadrosu Erkek A Ulusal Takımı’nda IM (Uluslararası Usta) Oğulcan Kanmazalp kaptanlığında, GM (Büyükusta) Ediz Gürel, GM Yağız Kaan Erdoğmuş, GM Mustafa Yılmaz, GM Vahap Şanal ve GM Emre Can; Kadın A Ulusal Takımı’nda Nijat Mammadov kaptanlığında, IM Ekaterina Atalık, WGM (Kadın Büyükusta) Betül Cemre Yıldız Kadıoğlu, WGM Kübra Öztürk Örenli, WIM (Kadın Memleketler arası Usta) Gülenay Aydın ve WIM Hayale İsgenderova uğraş ediyor. |
“Milli satranç oyuncuları ek iş yapmak zorunda; bence çok acı bir durum”
Milli grubun bayan kadrosunda yer alan büyükusta Kübra Öztürk Örenli, A Ulusal düzeye çıkmış bir sportmen olmasına karşın ek iş yapmak zorunda olduğunu söyledi. Ulusal eğitimde öğretmen olduğunu aktaran Kübra, “Milli satranç oyuncuları ek iş yapmak zorunda. Ben öğretmenim ulusal eğitimde. Birçok kişinin satranç antrenörlüğü yapan, kulübü olan var. Yalnızca ulusal sportmen değiliz öteki kimliklerimiz de var. Bu bence çok acı bir durum zira bir futbolcu bunu söyleyemiyor. A Ulusal seviyesinde bir futbolcu şurada öğretmenim, şurada avukatım vs demiyor. Ben futbolcuyum diyor. Lakin ben satranç ulusal atletiyim, öğretmenim diyorum. Bu da biraz garip karşılanıyor” tabirlerini kullandı.
Takımın deneyimli isimlerinden Emre Can da maddi açıdan yaşadığı zorlukları anlattı. Belirli bir yaştan sonra gelecek telaşı yaşadığını söyleyen Emre, “Bir oyuncu olarak turnuvalarda başarılı olabilirsek bir şey kazanabiliyoruz lakin bizim üzere.o turnuvada mükafatı almaya çalışan birçok kişi var. Bu sene İş Bankası takviyesiyle hoca tutuldu, özel bir hazırlık oldu lakin bu seneyi hayatımdan çıkardığım vakit daima öteki şahıslar hocalarla çalışıp kendini büsbütün buna adarken bizim orda başarılı olmamız çok sıkıntı. Turnuvalardan bir şey kazanırken her şeyin denk gelmesi gerekiyor üzere bir durum oluyor” dedi.
“Kafa olarak büsbütün kendimizi satranca veremiyoruz”
Maddi dert yaşamadan satranca odaklanmanın epey güç olduğundan bahseden Emre, şunları söyledi:
“Onun haricinde federasyonun atlet bursu olarak bize bir takviyesi var, lakin o da yetmiyor. Türkiye Ligi var 14 gün süren bir turnuva yalnızca orada oynayıp o kulübün başarısı için ter dökerken onun bir karşılığını alıyoruz. Onun haricinde net kazanabiliyorum dediğim bir şey yok. Şayet güzel oynarsam bir şey kazanıyorum mesela bu sene 6-7 tane turnuva oynadım bir tek Romanya’da ödül kazanabildim o da 1600 euro. 34 yaşındayım, bir şeyler yapmam lazım. Baş olarak büsbütün kendimizi satranca veremiyoruz. Lakin bizim şu an Mustafa ve benim birebir biçimde bayan kadrosu için de geçerli. Kulüpler tamamen ligde oynadığımız vakit onun karşılığında bir para veriyor”
“Beşiktaş’ı Fenerbahçe’yi Galatasaray’ı çekebilmek için çok uğraşıyoruz”
Satrançta yaşanan maddi külfetlerle ilgili düşüncelerini aktaran Federasyon Başkanı Gülkız Tulay, “Büyük futbol kulüplerinin satranca daha bir entegre olması lazım. Beşiktaş’ı Fenerbahçe’yi Galatasaray’ı büyük kulüpleri çekebilmek için çok uğraşıyoruz. Fenerbahçe yeni girdi, Galatasaray çok altyapıda kaldı üste çıkamadı. Bugün satrançla ilgili maddi telaşların olmaması açısından değerli. Ülke olarak ekonomik açıdan atletlerini destekleyen ülkeler var lakin birçok ülkede de bizim konuştuğumuz mevzular sorun olarak gündemde. Satrancın âlâ noktalara gelmesi lazım hem ülkemizde, hem dünyada. En azından basketbol üzere basketbol üzere olabilmesi lazım” diye konuştu.
Satrancın amatör branş olması sebebiyle maddi kaynakların oldukla azaldığını aktaran Tulay, şunları kaydetti:
Amatör branş olarak sayılan satranca ayrılan maddi kaynak çok düşük
“Burada federasyona ve devlete çok iş düşüyor. Tatmin edici değil lakin bu sene İş Bankası’nın takviyesiyle daha rahat hazırlanıldı. Biraz evvel Maarif modelinden bahsettiğinizde Türkiye’de branşlar ikiye ayrılıyor. Olimpik branşlar ve amatör branşlar. Paris de olimpiyat burası da olimpiyat. Ama devletin verdiği bütçelerden ödüllere kadar amatör branşlar tabiri caizse üvey evlat muamelesi görüyor. Benim çok samimi olduğum yakın arkadaşlarım da var olimpik branş temsilcileri liderlerinden. Verilen bütçenin yüzde 80’i falan olimpik branşlara harcanmakta. Amatör branşlardan önemli manada yüksek bir bütçe. Amatör branşlar o denli değil. Burada konuştuğumuz meselelerin birçok bakanlığın olimpik ve amatör branş ayrımından gerçekleşiyor.”
Ediz Gürel’den T24’e özel açıklama: Dünya şampiyonluğu gerçekçi bir hedef
Turnuvanın şu ana kadar hem ulusal kadro için hem de kendisi için yeterli geçtiğini anlatan Ediz Gürel, şahsî maksatlarıyla ilgili T24‘e konuştu. Birinci 10 sıraya aday olan genç yıldızlarımızdan olan Ediz, dünya şampiyonluğunun “gerçekçi bir hedef” olduğunu söyledi. Ediz, “Bireysel olarak performansım şu ana kadar uygun gidiyor umarım devam ettirebilirim lakin kadroya katkı sağlamaya çalışıyorum. Kişisel performansım çok kıymetli değil bu turnuvada. Herkes elinden geleni yapıyor, talihsizliklerimiz oldu hala bahtımız var biz birinci 10 için oynuyoruz umarım yapabiliz” dedi.
Kişisel maksatlarından bahseden Ediz, “Şu an ELO’m 2602, gayem 2700’ü geçmek. Bu şimdilik uzun vadede zira bu basamakları çıkmak kolay olmuyor. Uzun vadeli maksadım 2700’ü geçersem birinci 10’a girmeye çalışabilirim. Onu yaparsam da tahminen 1. olmaya çalışabilirim. Amaçlarımı sıralıyorum basamak basamak gerçekleştirmeyi seviyorum. Dünya şampiyonluğu gerçekçi bir gaye lakin benim şu an amacım 2700 olmak” diye konuştu.
“Kendini dünya şampiyonu olarak düşündüğün oluyor mu?” sorusunu yanıtlayan genç yıldız, “Nadiren oluyor lakin emin değilim yapabilir miyim elimden geleni yapacağım” sözlerini kullandı.
En çok oynamak ve yenmek istediği ismin Magnus Carlsen olduğunu belirten Ediz, “Mustafa abi de oynadı burada. Daha evvel ben karşılaştım aslında Kazakistan’da oynamıştık süratli maçta, beni yendi, fakat oynadığım için tekrar de mutluydum” diyerek kelamlarını noktaladı.
|
Ediz Gürel kimdir? GM Ediz Gürel, 2008 yılında Bursa’da doğdu. Satranca 7 yaşında okuldaki öğretmeninin ilgisini fark etmesi sonucu başlayan Ediz Gürel, Bursa’da katıldığı birinci iki turnuvada elde ettiği başarılardan sonra, satranca başlayalı şimdi 6 ay olmuşken, o tarihlerde Türkiye Satranç Ulusal Ekibi Altyapısına girebilmeyi başardı. Ediz Gürel, 2023 Dünya Kupası’nda atak yapan en genç satranç atleti oldu. Dünya Kupası üzere dünyanın en uygun satranç atletlerinin yarıştığı turnuvada 1. çeşitte Büyükusta olan rakibine karşı gösterdiği başarılı performans sonucunda rakibinin 28 atılımda maçı terk etmesi ile dünya satranç gündemine damga vurdu. Gürel, 2023 Avrupa Kulüpler Kupası’nda Türk Hava Yolları Spor Kulübü grubunda atak yaptı ve dünyanın 1 numarasının dahi yarıştığı Kupa’yı 7’de 7 yaparak en başarılı sportmen olarak tamamladı. Dünya satranç otoritelerinin davet etmesi ile dünyanın en başarılı atletlerinin yarıştığı 2023 Grand Swiss Satranç Şampiyonası’nda ülkemizi muvaffakiyetle temsil etti. Prag Satranç Şenliğinde gösterdiği başarılı performans ile son GM normunu alarak Mart 2024’te ülkemizin 15. Büyükustası oldu. Birebir vakit turnuvanın Challengers kategorisinde atak yapan başarılı atletimiz turnuvayı şampiyon olarak tamamladı ve 2025 yılında dünyanın en uygun atletlerinin yarıştığı Masters kategorisinde ülkemizi temsil etmeye hak kazandı. Dünya Süratli ve Yıldırım Grup Satranç Şampiyonası’ndaki başarılı performansı ile Dünya sıralamasında bir numara olan Magnus Carlsen’in de yarıştığı birinci masada şampiyon oldu. Gürel, Türkiye İş Bankası 100. Yıl Satranç Harika Ligi’nde gösterdiği başarılı performans ile birebir vakitte Türkiye Elo listesinde birinci sıraya yükselmeyi başardı. Ediz, başarılı performansı ile 2602 Elo puanına ulaşarak şu anda Dünya 20 Yaş Altı sıralamasında birinci 20’de yer alıyor. Başarıları 2024 Milletlerarası Sardinya Dünya Satranç Şenliği U-18 Kategori İkincisi 2024 Prag Satranç Şenliği Challengers Kategorisi Şampiyonu 2023 Cumhuriyetimizin 100. Yılı Türkiye İş Bankası Satranç Kupası Şampiyonu 2023 Hırvatistan Süper Satranç Ligi Birinci Masa Şampiyonu 2023 Avrupa Kulüpler Kupası Altıncı Masa Şampiyonu 2023 Dünya 16 Yaş Altı Satranç Olimpiyatı Ulusal Ekip Olarak İkinci 2023 Dünya Yaş Kümeleri Yıldırım Satranç Şampiyonası 16 Yaş Genel Kategorisi Dünya Şampiyonu 2022 Avrupa Yaş Kümeleri Satranç Şampiyonası 14 Yaş Genel Kategori Avrupa İkincisi 2022 Rodos Dünya Süratli Satranç Şampiyonası 14 Yaş Genel Kategori İkincisi 2022 Dünya Yıldırım Satranç Şampiyonası 14 Yaş Genel Kategorisi Dünya Şampiyonu 2022 TBMM Kupası İkinci 2021 FIDE Online Rapid 14 Yaş Genel Kategori Dünya Şampiyonu 2021 FIDE Online Dünya Rapid 14 Yaş Genel Kategori Muhteşem Finali Şampiyonu 2020 Prag Memleketler arası Satranç Şenliği Genç Yetenekler İkincisi 2019 Avrupa Okullar Satranç Şampiyonası 11 Yaş Genel Kategori Üçüncüsü |